Często słyszymy wypowiedzi znanych osób dotyczące doznawania przemocy w dzieciństwie. Mówią oni, że w dzieciństwie dostawali klapsy od rodziców i wyrośli jak widać na porządnych ludzi.
Głęboko zakorzenione jest przekonanie, że dziecko karze się biciem dla jego dobra. Wiele osób uważa, że zjawisko to jest marginalne i że występuje tylko w rodzinach patologicznych, a w porządnych domach zdarza się rzadko… Okazuje się jednak, że biją wszyscy…1
Przez przemoc wobec dziecka rozumie się każde zamierzone lub niezamierzone działanie osoby dorosłej, instytucji, społeczeństwa lub państwa, które ujemnie wpływa na zdrowie, rozwój fizyczny lub psychospołeczny.
Zgodnie z danymi Komendy Powiatowej Policji w Mławie, liczba ofiar przemocy domowej rośnie z roku na rok- w 2009r. założone zostały 502 Niebieskie Karty. Pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej w 2009r. było 1065 osób, w tym:
– 507 kobiet
– 54 mężczyzn
– 339 małoletnich do 13 roku życia
-165 małoletnich między 13-18 rokiem życia
Przemoc wobec dzieci przejawia się najczęściej w czterech wymiarach:
1. Przemoc fizyczna- przez przemoc fizyczną określa się wszelkiego rodzaju zachowania agresywne odnoszące się do ciała dziecka – począwszy od „klapsów” czy szarpnięć, a skończywszy na faktycznym maltretowaniu dziecka obejmującym jego katowanie z użyciem wymyślnych narzędzi i sposobów.
2. Przemoc psychiczna- jest to rozmyślne niszczenie lub znaczące obniżanie możliwości prawidłowego rozwoju dziecka od wyzwisk poczynając poprzez emocjonalne odrzucenie, po nadmierne wymagania i nieliczenie się z możliwościami rozwojowymi dziecka.
3. Nadużycia seksualne- seksualne to wciąganie dziecka w sferę aktywności seksualnej nieadekwatnej do jego etapu rozwojowego, w sferę działań, których dziecko nie rozumie i nic jest w stanie zaakceptować i które naruszają jednocześnie normy prawne i społeczne.
4. Zaniedbywanie dziecka- Zaniedbywanie dziecka może obejmować zarówno sferę psychiczną, jak i fizyczną dziecka i definiowane jest jako niezaspokajanie potrzeb dziecka niezbędnych dla jego prawidłowego rozwoju – potrzeb związanych z odżywianiem, ubiorem, schronieniem, higieną, opieką medyczną, kształceniem, jak też z psychiką dziecka .
Przyczyną stosowania przemocy wobec dzieci przez rodziców jest bardzo często ich reakcja na dawne lub aktualne problemy i stresy, z którymi nie potrafią sobie poradzić. Wśród przyczyn stosowania przemocy wobec dzieci przez rodziców możemy wyróżnić:
1. Niedojrzałość- bardzo młodzi, niepewni w nowej roli rodzice nie potrafią zrozumieć zachowań i potrzeb swego dziecka. Sami jeszcze potrzebują opieki, pomocy i nie są w stanie w dojrzały sposób zająć się dziećmi.
2. Brak wiedzy i umiejętności wychowawczych-rodzice nie wiedzą, jak wychowywać dziecko, nie rozumieją etapów rozwojowych przez jakie przechodzi, z własnego dzieciństwa nie wynieśli też modelu „szczęśliwej rodziny” i „dobrego rodzica”, na którym mogliby się wzorować.
3.Nierealistyczne oczekiwania- rodzice oczekują, że dzieci, nawet małe będą zachowywały się „po dorosłemu” – rozsądnie i odpowiedzialnie. Chcą, żeby dzieci były zawsze grzeczne i nie wymykały się spod kontroli. Tymczasem dzieci są tylko dziećmi.
4. Niezaspokojone potrzeby emocjonalne rodzica-rodzice, którzy nie mają bliskich kontaktów z innymi dorosłymi, są samotni lub sami się izolują, szukają często głównego oparcia we własnych dzieciach, oczekują, że to dzieci będą się nimi zajmowały, opiekowały, zapewniały dobre samopoczucie. Z oczywistych powodów dzieci nie są w stanie spełnić tych oczekiwań, co wywołuje frustrację i złość rodziców.
5. Trudne doświadczenia z dzieciństwa- rodzice, którzy stosują przemoc wobec własnych dzieci, sami byli często w dzieciństwie źle traktowani przez dorosłych, mają trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi, zaniżone poczucie własnej wartości, nie potrafią kontrolować swoich reakcji emocjonalnych, bywają niezrównoważeni.
6.Sytuacje kryzysowe- problemy finansowe, strata pracy, wejście w kolizję z prawem, nawet poważna choroba w rodzinie mogą sprawić, że rodzic „odgrywa” swoje napięcie na dziecku.
7. Izolacja społeczna- także osamotnienie, brak rodziny, czy przyjaciół, którzy mogliby pomóc w tak trudnym i wymagającym zajęciu, jakim jest opieka nad małym dzieckiem, może stać się źródłem silnej frustracji i agresji.
8. Alkoholizm, narkomania- uzależnienia i związane z nimi problemy powodują często, że ojciec czy matka (a czasem oboje) nie są w stanie właściwie zajmować się dziećmi. Będąc pod wpływem alkoholu rodzic bywa nieobliczalny i robi rzeczy, których potem – gdy wytrzeźwieje – żałuje i wstydzi się.
Dzieci wychowujące się w rodzinach, gdzie występuje przemoc , narażone są na niszczące doświadczenia. Zarówno doświadczenie bycia bezpośrednią ofiarą jak i bycia świadkiem przemocy stosowanej np. przez ojca wobec matki jest destrukcyjne. Na podwójne niebezpieczeństwo narażone są dzieci, które same doświadczają przemocy, a zarazem są jej świadkami.
Najbardziej widocznymi i oczywistymi skutkami przemocy są obrażenia cielesne. Rodzice bijący dzieci bardzo często starają się ukryć obrażenia na ciele dziecka. Bardzo obrazowo pokazywała to jedna z kampanii Fundacji Dzieci Niczyje. Fundacja ta organizuje liczne kampanie społeczne w celu zwrócenia społecznej uwagi na problem dzieci krzywdzonych, zaniedbanych i zagrożonych. Kampanie te edukują społeczeństwo, dostarczają wiedzy o zjawisku krzywdzenia dzieci i sposobach radzenia sobie z tym problemem.
Jednak należy też pamiętać, że niezwykle niszczące są skutki psychiczne doświadczanej przemocy. Dziecko żyjące w stanie ciągłego zagrożenia pozbawione jest poczucia bezpieczeństwa, miłości, zaufania niezbędnych do prawidłowego rozwoju.. Psychologiczna presja i ciągłe napięcie może stać się przyczyną wielu chorób psychosomatycznych, jak np. bóle głowy czy żołądka, a także problemów z jedzeniem, trudności z nauką, moczenia nocnego. Krzywdzone dzieci czują się opuszczone, winne, mniej wartościowe, bezsilne, odrzucone. Ukochane osoby, od których zależy jego życie, stają się dla niego źródłem dezorientacji, lęku i niepewności. Następuje zaburzenie postrzegania i rozumienia świata: jednego dnia rodzic mówi, że kocha, drugiego bezlitośnie katuje, potem kupuje drogie prezenty.
Ze względu na ból, strach i upokorzenie, jakiego doznają dzieci – ofiary przemocy – jak i z powodu długoterminowych konsekwencji doświadczania przemocy, konieczne jest przeciwdziałanie jej. Do jednej z metod przeciwdziałania przemocy wobec dzieci zaliczyć możemy działania interwencyjne. Polegają one na uniemożliwieniu dalszego krzywdzenia dziecka i udzieleniu mu pierwszej pomocy. Tę pierwszą i natychmiastową pomoc winni udzielać specjaliści.
Kolejnym ważnym elementem przeciwdziałania przemocy są działania terapeutyczno-lecznicze zmierzające do zminimalizowania i usunięcia doznanych urazów i krzywd. Samo wykrywanie krzywdzenia dziecka ma sens wtedy, gdy idzie za tym szybkie leczenie, co nie zawsze jest możliwe, gdyż nie ma u nas wystarczającej liczby odpowiednio wyszkolonych terapeutów a i sami rodzice niechętnie poddają się procesowi leczenia.
Trzecim- nie mniej ważnym elementem przeciwdziałania przemocy jest profilaktyka. Ze względu na narastanie zjawiska przemocy wobec dziecka wydaje się, że jest ona najlepszym sposobem chroniącym je przed skrzywdzeniem.
Dziecko jest całkowicie uzależnione od rodziców, nie wybiera ich samo, jest zdane na warunki, jakie stworzą dla jego rozwoju. Spoczywa na rodzicach ogromna odpowiedzialność za losy jednostki, którą powołali do życia. Te słowa Ireny Jundziłł (1986) powinny nam uzmysłowić, iż rodzina ma największy wpływ na kształtowanie się osobowości dziecka. Rodzice powinni zdać sobie sprawę, że moje dziecko nie oznacza moja własność. Muszą uświadomić sobie, że dziecko to indywidualna, rozumna osoba z ogromnym potencjałem, którego rozwój leży w ich rękach. Dziecko uczy się od rodziców. Jeżeli:
– nie szanujemy dziecka- nie będzie ono szanowało innych
– nie wybaczamy- nie będzie ono umiało wybaczać
– nie słuchamy dziecka- nie będzie ono umiało słuchać
– bijemy- dziecko również nauczy się bić
– poniżamy- dziecko będzie poniżało innych
– nie rozmawiamy z dzieckiem- dziecko nie będzie umiało rozmawiać
– wyśmiewamy, obrażamy i lekceważymy- dziecko również będzie wyśmiewało, obrażało
i lekceważyło innych
– nie kochamy – dziecko nie będzie umiało kochać
Pamiętajmy zatem, że od sposobu postępowania rodziców zależy całe późniejsze życie ich dzieci.
Literatura:
1. Aleksandra Sobkowska „Przemoc wobec dziecka w rodzinie”
2. Hanna Dorota Sasal- „ Przewodnik do procedury interwencji wobec przemocy w rodzinie”
3. Niebieska Linia, nr 4/2000
4. Statystyki udostępnione przez Komendę Powiatową Policji w Mławie
5. Internet
Magdalena Chmielewska
Pedagog
Zespół Ośrodków Wsparcia w Mławie
1 Aleksandra Sobkowska „Przemoc wobec dziecka w rodzinie”