Jako Zespół Ośrodków Wsparcia, pragniemy w tym dniu szczególnie podkreślić, jak ważna jest rzetelna wiedza i empatia w procesie zdrowienia osób dotkniętych schizofrenią. Zrozumienie istoty choroby jest fundamentem skutecznej pomocy zarówno dla pacjentów, jak i ich rodzin.

W związku z tym zachęcamy do zapoznania się z kompleksowym artykułem przygotowanym przez naszą specjalistkę, psychoterapeutkę Wiolettę Lemańską. W tekście znajdą Państwo szczegółowe informacje na temat przyczyn, objawów oraz nowoczesnych metod leczenia
i wsparcia w schizofrenii.

Ogólnopolski Dzień Solidarności z Osobami Chorymi

na Schizofrenię

            Obchodzony 14 września Ogólnopolski Dzień Solidarności z Osobami Chorymi na Schizofrenię przypomina o wszystkich, którzy doświadczają tej jednej z najcięższych chorób psychicznych. Misją tego dnia jest propagowanie empatii, zrozumienia i akceptacji.

            Schizofrenia klasyfikowana, jako zaburzenie psychotyczne, co oznacza, że osoby ze schizofrenią mają objawy psychozy, anormalnego stanu, w którym są zaburzone funkcje umysłu. W psychozie niektóre rodzaje percepcji procesów myślowych, przekonań, emocji osoby są nieadekwatne do rzeczywistości.

            Schizofrenia, to choroba przewlekła (od greckiego schizis – rozszczepienie), w której dochodzi do dezintegracji osobowości. Osoby cierpiące na to zaburzenie doświadczają zniekształcenia oceny rzeczywistości, co ujawnia się w postaci urojeń czy halucynacji.
U osoby chorującej dochodzi do niedostosowania emocji do zachowania bądź sytuacji, jakiej się znajduje. Przyczyny wystąpienia choroby są wieloczynnikowe i obejmują zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Pierwsze objawy schizofrenii powinny stanowić ostrzeżenie przed wystąpieniem choroby i służyć jej prawidłowemu zdiagnozowaniu. Osoba chora może słyszeć głosy, których inni nie słyszą, widzieć rzeczy, których inni nie widzą, ujawniać trudności z logicznym myśleniem oraz odczuwać silny lęk i nieufność. Dla osoby chorej te doświadczenia są rzeczywiste nawet jeśli w odbiorze innych są postrzegane jako „dziwne” czy niezrozumiałe. Objawy schizofrenii najczęściej występują w późnym okresie dojrzewania lub na początku dorosłości między 16 a 30 r.ż. Mężczyźni częściej zapadają na schizofrenię występuje ona u nich zwykle po 25 r.ż. a u kobiet między 25 r.ż. a 45 r.ż.

            Choroba zwykle zaczyna się niepozornie, przez co łatwo pomylić pierwsze jej oznaki z kryzysem emocjonalnym. Na początku choroby mogą wystąpić:

• wycofanie się z kontaktów z innymi – osoba staje się zamknięta, unika rozmów, izoluje się,
• spadek motywacji – osoba przestaje się angażować w obowiązki, zaniedbuje siebie, nie dba o siebie tak jak, to miało miejsce w jej życiu wcześniej,
• problemy z koncentracja i pamięcią,
• zmiana sposobu mówienia czy myślenia, ma trudność z formowaniem myśli,

zaburzenia snu,

• -nietypowe zachowania – nieadekwatne reakcje emocjonalne, podejrzliwość, nadmierna wrażliwość na bodźce.

Z czasem mogą wystąpić objawy psychotyczne.

            Dla bliskich osoby chorej jest to etap bardzo trudny. Chory może nie widzieć niczego niepokojącego w swoim zachowaniu. Z tego powodu im wcześniej zostanie postawiona diagnoza i wszczęte leczenie, tym większe szanse na opanowanie objawów i lepsze funkcjonowanie w przyszłości.

            Objawy schizofrenii dzieli się na pięć grup: pozytywne, negatywne, afektywne, poznawcze, objawy dezorganizacji poznawczej. Nie wszystkie objawy występują u każdej osoby chorej. U kogoś mogą pojawić się objawy z grupy pozytywnej np.: urojenia i omamy, agresja, ale może również wystąpić kilka objawów z innych grup.

– objawy pozytywne – do nich należą, halucynacje wzrokowe, halucynacje słuchowe, urojenia i omamy. Urojenia są fałszywymi przekonaniami chorego, (może on np. twierdzić, że jego zachowanie jest odgórnie sterowane przez telefon komórkowy), omamy, podejrzliwość, wrogość,

– objawy negatywne – do nich zalicza się, wycofanie się z życia społecznego, brak możliwości odczuwania przyjemności (anhedonia) utrudniona komunikacja społeczna. Chory posługuje się pojedynczymi słowami, spowolnienie ruchowe,

– zaburzenia afektu – występują, spłycone emocje, przygnębienie, niska samoocena, zobojętnienie, apatia, zaburzenia mowy,

– objawy poznawcze – chorego cechuje upośledzona umiejętność skupienia uwagi, mniejsza zdolność zapamiętywania. Osoby ze schizofrenia maja kłopot w zaplanowaniu dnia, maja obniżoną szybkość reakcji,

– objawy dezorganizacji poznawczej – ujawniają się na poziomie myśli i zachowania. Chory jest rozkojarzony, jego działania są chaotyczne lub nawet dziwaczne.

            Schizofrenia ma wiele podtypów i rodzajów. Diagnoza zależy od wywiadu przeprowadzonego z osoba chorą i jej rodziną. Rodzaje schizofrenii można wyodrębnić na podstawie występowania przeważających objawów.

– schizofrenia paranoidalna – jest najczęściej spotykanym rodzajem schizofrenii. Towarzyszą jej urojenia, zazwyczaj o charakterze prześladowczym, a także ksobnym i odnoszącym. Chory czuje się obserwowany, ma uczucie, że wszyscy na niego patrzą i komentują. Nierzadko chory doświadcza doznań słuchowych, słyszy glosy w głowie, które zwykle mają charakter negatywny, bardzo rzadko pozytywny. Głosy komentują zachowanie osoby chorej, a niekiedy nakazują mu podjęcie różnych działań. Osoba chora obawiając się, że stanie się jej krzywda izoluje się od społeczeństwa.

– schizofrenia katatoniczna – występuje rzadko, a wiele jej objawów może być efektem innych zaburzeń np. z powodu organicznego uszkodzenia mózgu. Katatonia przejawia się, albo przez nadmierne pobudzenie, albo przez spowolnienie ruchowe. Chory może zrezygnować z przyjmowania picia, jedzenia. U niektórych osób dotkniętych tym typem schizofrenii wskazuje się na zjawiska współwystępujące np. poduszka powietrzna. Chory utrzymuje głowę w pozycji leżącej powyżej łóżka, w taki sposób jakby miał pod głową poduszkę. Innym objawem ruchowym, który świadczy o katatonii jest giętkość woskowa. Zjawisko to, polega na tym, że ciężar ciała osoby chorej jest formowany jakby była ona
z wosku i utrzymywany jest tak długo jakby osoba chora była z wosku. W jedne przyjętej przez nią pozycji.

– schizofrenia rezydualna – jest diagnozą stawianą osobom, które w przeszłości doświadczyły epizodu schizofrenii, ale obecnie nie przejawiają głównych objawów, takich jak halucynacje lub myśli urojeniowe. Ich myślenie jest jednak umiarkowanie zaburzone lub ich życie emocjonalne jest zubożałe. Diagnoza schizofrenii rezydualnej może wskazywać, że choroba wkracza w fazę remisji lub powstaje w uśpieniu.

– schizofrenia hebefreniczna – to jeden z rzadszych rodzajów schizofrenii. Zwykle występuje u bardzo młodych osób. Objawia się ona brakiem reakcji emocjonalnych, rozkojarzoną mową, dziwacznym zachowaniem nieprzystającym do sytuacji. Charakterystyczne cechy tego zaburzenia to manieryzm oraz stereotypie. Manieryzm polega na dziwacznych ruchach oraz grymasach twarzy, które są powtarzalne. Stereotypie to bezcelowe ruchy, które są nawykowe. Osoba chora może np. się kiwać. U osób doznających schizofrenii hebefrenicznej mogą wystąpię halucynacje, ale nie są one nasilone.

Pisząc o schizofrenii nie można nawiązać do depresji poschizofrenicznej, która jest epizodem depresyjnym wynikającym z pojawienia się schizofrenii. Chory doświadcza objawów negatywnych schizofrenii. Depresja poschizofreniczna może być częścią choroby, reakcją na zaburzenie, efektem przyjmowania leków. Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które znacząco wpływa na życie osoby dotkniętej tym schorzeniem, a także wszystkich osób z jej najbliższego otoczenia. Wspieranie osoby chorej wymaga cierpliwości, empatii i wiedzy.

Leczenie osób chorych na schizofrenię wymaga podejścia wielowymiarowego, które łączy terapię farmakologiczną, terapię psychologiczną i wsparcie społeczne. Nie istnieje lek na schizofrenię, co oznacza, że nie podejmuje się leczenia w celu całkowitego wyleczenia. Leki przeciw psychotyczne są podstawowym elementem terapii farmakologicznej. Stosuje się je w celu złagodzenia objawów i maksymalnego poprawienia, jakości życia.

W leczeniu schizofrenii polecana jest również psychoterapia, a zwłaszcza psychoterapia poznawczo – behawioralna, która jest skuteczną metodą w leczeniu objawów psychozy. Oprócz psychoterapii indywidualnej, zalecana jest psychoterapia rodzin. Psychoedukacja i wsparcie rodziny zmniejszają ryzyko nawrotów choroby, pomagają
w przestrzeganiu zaleceń, usprawniają komunikacje i atmosferę w domu. Terapia rodzinna uczy zdrowych strategii komunikacji i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, co poprawia relacje wewnątrz rodziny. Wiedza o chorobie zmniejsza stres i lęk związany z opieką nad osoba z schizofrenią. Wsparcie terapeutyczne pomaga rodzinie lepiej radzić sobie
z obciążeniem. Wspólna analiza dynamiki rodziny pozwala zrozumieć, które zachowania
i emocje są korzystne, a które utrudniają proces zdrowienia. Najmniej korzyści w leczeniu osoby chorej przynosi niesystematyczne i nieprawidłowo dobrane leczenie.

            Bezpieczne i wspierające środowisko może pomóc w utrzymaniu stabilności emocjonalnej osoby chorej. Wsparcie, empatia, okazywanie zrozumienia jest niezbędne
w pomaganiu osobom ze schizofrenią, które potrzebują spokoju i stabilności. Edukacja
i otwartość wobec osób ze schizofrenią, mogą przyczynić się do ich lepszego funkcjonowania społecznego i poprawy jakości życia.

Bibliografia:

1. Jarem M., Schizofrenia. Rozpoznanie i leczenie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, (2023).
2. Millon T., Davis R., Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie, Instytut Psychologii Zdrowia (2012).

Psychoterapeuta – Wioletta Lemańska